Meningen en meer
Exit referendum
Opgelucht neem ik in dit opiniestuk afscheid van het referendum. De democratie kent gebreken, zo betoog ik, maar die liggen op een ander vlak dan waartegen het referendum helpt, en het referendum maakt ze alleen maar erger. Ook de eenmaligheid van het referendum is een bezwaar, want democratie is gebaat bij een lange adem en de mogelijkheid om periodiek je stem te heroverwegen. 'Het democratisch gehalte van het referendum is eenvoudigweg te laag. Het lost de democratische gebreken niet op, terwijl het de verleiding schept om onder de vlag van de democratie de democratie te molesteren. Laten we het daarom met een zucht van verlichting uitzwaaien.' (De Volkskrant, 21 juni 2018)
De wereld rond
Bijna overal ter wereld vind je rotondes. Opvallend veel rotondes zijn versierd met een wereldbol. Grappig: een bolletje op een rondje op een bolletje.
Onder aanmoediging van het Rotondologisch Genootschap vertrok ik op 1 juli 2013 voor een virtuele wereldreis om deze rotondeglobes te inventariseren. Het bleken er veel meer te zijn dan ik aan het begin vermoedde. Pas anderhalf jaar later en 68 rotondeglobes rijker voltooide ik mijn reis.
Het fotoalbum van deze rondreis, inclusief zijpaden en intermezzi, is nog altijd op Facebook in te zien. Geniet, huiver, kies uw favoriet en vertel het rond.
Fietsparkeren in een woonstraat
De herinrichting van een stedelijke woonstraat legt voor veertig jaar het gebruik en het aanzien vast. Ontwerpers en bestuurders moeten dus ver vooruit denken en rekening houden met de eisen van nu én van straks. We weten dat de eisen op het gebied van klimaat, energie en mobiliteit in de komende decennia sterk zullen veranderen. De stad moet veel slimmer worden dan ze nu is, en de slimste stad – de smartest city – is een fietsstad. Immers, als je met low-tech hetzelfde kunt bereiken als met high-tech, is low-tech slimmer.
Om concreet aan deze toekomst te werken, moet nu al bij de herinrichting van een straat meer ruimte komen voor het stallen van fietsen. Dat mag ten koste gaan van autoparkeerplaatsen. Deze stelling werk ik uit aan de hand van de Tilanusstraat in Amsterdam Oost, waar de herinrichtingsopgave nu speelt: ‘Geef fiets de ruimte bij herinrichting van een straat’. (Het Parool, 2 maart 2018)
Een stad waar kinderen kunnen bewegen
De gemeente Amsterdam wil haar inwoners stimuleren om meer te bewegen. Maar bij de (her)inrichting van straten en pleinen is daar niet veel van te merken. In ieder geval niet bij het Boerhaaveplein, dat een paar jaar geleden een lelijk maar intensief benut speelplein was, en nu een saaie boel met schaamgroen dat zich meer voor rondhangen dan actief spelen leent. Hier hebben de goede bedoelingen op het gebied van beweging en openbare ruimte elkaar gemist, en daardoor beide verloren.
Over het verdriet van het Boerhaaveplein, met een ode aan de grote gele klimpiramide: 'Geef kinderen de kans om een gat in hun knie te vallen'. (Het Parool, 20 mei 2017)
Anonieme bron als must
De ombudsman van dagblad Trouw klaagde dat Amerikaanse journalisten in hun verslaggeving over de recent gekozen president Donald Trump zoveel gebruik maken van anonieme bronnen, en dat zij zich daarmee niet aan de huisregels van Trouw houden.
Dat Trouw trots is op zijn huisregels is mooi, schrijf ik in mijn reactie, maar het werkterrein van de Amerikaanse media op dit moment is van een andere orde: 'Anonieme bron is must in Trumps VS'. (Trouw, 23 maart 2017)
Verdeel de schaarse verkeersruimte
Van de 800 hectare die de Amsterdamse binnenstad meet, is 45 ha beschikbaar als verkeersruimte. Een kwart hiervan is bestemd voor voetgangers en 11% voor fietsers. Rijdende en geparkeerde auto's souperen samen 60% op.
Dit zijn verhelderende cijfers voor wie bezorgd is over de drukte op straat in de binnenstad. De verdeling van de schaarse ruimte is geen natuurwet, maar een keuze uit het verleden, die door een andere keuze kan worden gewijzigd,
Het is tijd om de achterhaalde ruimteverdeling te herzien, zo schrijf ik, door vooral ruimte te winnen op geparkeerde auto's. Dat verlicht de druk, schept ruimte voor meer ontspannen verplaatsingsgedrag, en stimuleert de fietscultuur waarmee Amsterdam nu al internationaal een voorbeeld stelt: 'Geef de fiets de ruimte waar hij recht op heeft'. (Het Parool, 3 januari 2015)
Gooi de auto uit de stad
‘In hun bestaan op aarde houden mensen zich met talloze zaken bezig die, goed bekeken, tot twee grote categorieën terug te brengen zijn: die van het rommel maken en die van het rommel opruimen, of anders gezegd: die van het wanorde stichten en de eeuwige pogingen om uit de chaos orde te scheppen.’
Deze uitspraak van schrijver en vertaler Charles B. Timmer is toepasbaar op veel aspecten van het leven, en ik pas haar nu toe op de 'drukte-problematiek' in Amsterdam waarover onder anderen Rijksmuseum-directeur Wim Pijbes in een opinieartikel heeft geklaagd. In de eeuwige golfbeweging van rommel maken en rommel opruimen is de Amsterdamse binnenstad wellicht weer eens toe aan een grote ingreep: gooi de auto uit de binnenstad en er is ineens weer heel veel ruimte.
Verschenen onder de door de redactie gekozen kop: 'Ja, Amsterdam is vies en vol - de auto moet weg'. (NRC Handelsblad, 14 augustus 2014)
Kaasjager was geen schurk
De toenmalige Amsterdamse politiechef Hendrik Kaasjager stelde in 1954 voor om 15 km grachten in de historische binnenstad te dempen om zo 15 km ruimte voor de auto te scheppen. Zijn suggestie leidde tot een storm van protest en het plan is gelukkig niet uitgevoerd.
Maar, vraag ik mij af, wat was de logica van het voorstel? En wat kunnen we er nu van leren? Deze kleine apologie van Kaasjager verscheen onder de door de redactie gekozen kop: 'De druk op de stad is van alle tijden'. (Het Parool, 11 september 2014)
Boerderijen lenen zich voor hergebruik
In Oost-Groningen staan tal van monumentale boerderijen te verpieteren zo maakte een reportage duidelijk: 'Groninger parels van toen zijn de rotte kiezen van nu'. Ik reageer met een kleine geschiedenis van leegstand en herbestemming van voormalige boerderijen.
Alleen al sinds 1950 zijn een kwart miljoen boerderijen vrijgekomen voor niet-agrarisch gebruik. Terwijl de volkshuisvesting veel eenheidsworst leverde, bood de gestage stroom van vrijkomende boerderijen een welkome uitwijkmogelijkheid voor iedereen die iets anders wilde dan het standaardaanbod. Er is een rijk palet van hergebruikopties gegroeid, waaraan in Oost-Groningen wellicht de functie van romantische landschapsruïne kan worden toegevoegd.
Verschenen onder de door de redactie gekozen kop: 'Boerderijen doen dienst als camping, discotheek, galerie, tapijthal of seksclub'. (De Volkskrant, 20 augustus 2014)
Pas op voor jonge meisjes
Een zedenschets over Hollywood en een eerbetoon aan zangeres Dory Previn, schrijfster en zangeres van het ijzige lied Beware of Young Girls.
De aanleiding voor dit artikel in 'Letter & Geest' is actueel en tijdloos tegelijk, namelijk de onblusbare en nu weer opvlammende vete tussen ex-echtgenoten Woody Allen en Mia Farrow. Dory Previn schreef veertig jaar geleden al een vilein lied over Mia, die destijds een affaire was begonnen met Dory's echtgenoot Andre Previn. Het is een lied dat sindsdien door de soundtrack van hun gepijnigde jetsetlevens blijft sijpelen: 'Pas op voor jonge meisjes'. (Trouw, 15 februari 2014)
Mijn boodschap is ook: herontdek Dory Previn!
Armstrong en Van Meegeren
Bedrog is geen eenmansactie maar een relatievorm, betoog ik in dit essay in Trouw. Ik doe dit aan de hand van twee fenomenale bedriegers, wielrenner Lance Armstrong en kunstvervalser Han van Meegeren. Zij hadden degenen die hen geloofden iets te bieden en werden daarom des te gretiger geloofd. 'Bedrog kan bestaan bij de belofte van wederzijds voordeel', schrijf ik: 'We wilden bedrogen worden'. (Trouw, 10 november 2012)
De wet van de reisleider
Een reisleider leert dat zich in elk reisgezelschap onverbeterlijke klagers bevinden. Zij omvatten zo'n 5 procent van het totale gezelschap en er is niets dat de reisleider kan doen om hen tevreden te stellen. Probeert hij het toch, dan zal hij nederlaag op nederlaag lijden en bovendien de overige 95 procent verwaarlozen, zodat het aandeel ontevredenen juist kan stijgen, tot pakweg 25 procent.
Het is de moeite waard om deze 'wet van de reisleider' toe te passen op andere situaties, bijvoorbeeld op de Nederlandse samenleving en haar politieke humeur van de afgelopen jaren. Ik schrijf hierover: 'Een mopperhoekje van 5 procent, dat kan een samenleving aan. Je moet er aandacht aan besteden, maar niet te veel. Het wordt anders als de aanhang van rancunepartijen plotseling groeit van 5 naar 15 of 25 procent. Dan is er iets mis in de samenleving.' En dan is er misschien vooral iets mis met de kwaliteit van de reisleider, opperde ik. Met destijds premier Balkenende in gedachten en later een andere premier.
Verschenen onder de weinig elegante, door de redactie gekozen kop: 'Nederland bestaat voor 5 procent uit eeuwige zeuren. Negeer die frustraten'. (NRC Handelsblad, 1 mei 2010)
Behoud het Wibauthuis
De Hogeschool van Amsterdam wil in 2006 het Wibauthuis van architect Norbert Gawronski slopen om er een nieuw onderwijsgebouw voor terug te bouwen. Ik betoog dat sloop niet gewenst en niet nodig is, en dat het Wibauthuis uitstekend kan worden herbestemd voor onderwijsfuncties: 'Het Wibauthuis is als de dodo: behoud het!'. (Het Parool, 20 september 2006, en ArchiNed, 27 september 2006)
Adieu Paleis voor Volksvlijt
Sinds 2002 circuleert een voorstel om de Nederlandse Bank aan het Frederiksplein in Amsterdam te slopen en op die plaats het Paleis voor Volksvlijt terug te bouwen. In dit essay denk ik hardop na over de vraag of dit wel/niet een goed idee is.
Niet zo’n goed idee, zo moet mijn conclusie luiden: 'Adieu Paleis voor Volksvlijt'. (Het Parool, 9 juli 2003, en ArchiNed, 22 juli 2003)
1000 jaar blog
Toen mijn boek 1000 jaar Amsterdam in 2012 verscheen, begon ik aan een blog. Ik nam mij voor regelmatig interessante, leuke, enigszins persoonlijke stukjes te schrijven, vooral over Amsterdam. Ik begon welgemoed, schreef over het Nationaal Monument op de Dam, over leren fietsen in de stad, over de duinen in de bodem onder het Rijksmuseum, en over Yvon Jaspers die Amsterdam Oost voor Loenen aan de Vecht verruilde en prompt werd beroofd.
Maar al snel verslofte de blog, zoals dat de meeste beginnende blogs uit die tijd gebeurde. Ik bracht het toch nog tot zeven stukjes tussen mei en november 2012. Hier zijn ze terug te lezen.